 |
"Zespol poklasztorny OO Franciszkanow - w ktorym kosciol posiadal
wezwanie Narodzenia Najswietszej Marii Panny - powstal w 1297 r. z upowaznienia
Waclawa II. Usytuowany w polnocno-zachodniej lokacyjnej przestzreni miasta
stal przy murach obronnych i byl jednym z elementow ich wzmocnienia.
Gotycki kosciol wzniesiony na nowo w drugiej polowie XIV w. stal po poludniowej stronie zabudowan klasztornych. Posiadal silnie wydluzony korpus na 35 m dlugosci i 11 m szeroki, trojboczne prezbiterium od strony ulicy (dzisiaj Pijarskiej) wynikajace z zorientowania go na wschod. Klasztor zbudowany w czworokat posiadal wieze w narozniku poludniowo-wschodnim. Przeznaczony byl dla 10 zakonnikow. W ciagu swego trwania zamieszkaly byl przez liczniejsze zgromadzenie zakonne. Kosciol obudowany byl kaplicami. - W 1662 r. Jan Dobek Lowczowski ufundowal kaplice p.w. sw. Bernardyna jako wotum za szczesliwy powrot z bitwy pod Chocimiem i jako grobowa. Jan Dobek Lowczowski byl podstolim Zygmunta III Wazy, poslem do Turcji, Szwecji, Moskwy, wlascicielem Wielopola i Zabelcza w sadeckim. Zmarl w 1628 r. - W 1635 r. aptekarz sadecki Szymon Wolski wystawil kaplice p.w. sw. Katarzyny. - W latach 1654-1672 przeksztalcona zostala przez powiekszenie - z fundacji Konstantego Lubomirskiego - starosty sadeckiego, pierwotna kaplica Przemienienia Panskiego, w ktorej czesc odbieral - juz przed 1600 rokiem wizerunek Chrystusa - Veraicon. Kaplica otrzymala trojczlonowy uklad, w calosciowej architektonicznej kompozycji barokowy. Srodkowa czesc nakryla zwienczona latarnia kopula z stiukowa dekoracja wnetrza. Przeznaczeniem tej najbardziej okazalej kaplicy bylo sluzenie nadal jako miejsce kultu i miala zostac kaplica grobowa rodu. Kaplica ta bez wiekszych zmian architektonicznych dotrwala do dzisiaj. Kosciol klasztorny byl po farnym sw. Malgorzaty najchetniej uczeszczanym przez mieszczan sadeckich. Zabudowania franciszkanskie byly miejscem sejmikow szlachty sadeckiej. Pozar kosciola w 1753 r. nadwyrezyl jego mury. Pozar nastepny w 1769 r., wynikly z nieostroznosci Zydow majacych swoje domostwa przy murach klasztoru zniszczyl go zupelnie. Na skutek "kasaty jozefinskiej" zamarlo w 1785 r. zycie klasztorne. Z nakazu zaborczych wladz austriackich kosciol zostal rozburzony do konca, zniknely przy nim kaplice, oprocz kaplicy Przemienienia Panskiego. Zwiazany z historia miasta Veraicon przeniesiony zostal w 1782 r. do kosciola farnego. Zydzi zakupili pofranciszkanskie zabudowania wraz z kaplica Przemienienia Panskiego, wplacajac do skarbu Austrii 500 florenow renskich. Talmudyczny zakaz nie pozwalajacy im korzystac z takiego pochodzenia budynkow spowodowal sprzedanie ich w dniu 30.X.1800 r. za kwote 2.200 zlotych renskich gminie ewangelickiej zalozonej dla kolonistow niemieckich w Nowym Saczu i okolicy. W kaplicy Przemienienia Panskiego powstal do 1945 r. kosciol augsburskiego i helweckiego wyznania. Po 1945 r. kosciol (jako budynek) ewangelicko-augsburski (polsko-jezyczny). W zabudowaniach poklasztornych, w przeksztalconych skrzydlach od strony polnocnej i wschodniej powstala szkola niemiecka i mieszkanie pastora. Po 1950 r. upanstwowione budynki poklasztorne wrocily do zboru ewangelickiego w 1991 r. Z historycznego zespolu klasztornego OO Franciszkanow do dzisiaj przetrwaly: - kaplica Przemienienia Panskiego jako kosciol ewangelicki, - dwa skrzydla zabudowan poklasztornych z wieza, - w budynku kosciola ewangelickiego usytuowany jest silnie uszkodzony nagrobny posag Jana Dobka Lowczowskiego wykonany w czerwonym marmurze. W scianach tkwia: marmurowy kartusz z herbami i wierszowane epitafium Zofii z Marcinkowskich - zony J. Dobka Lowczowskiego zmarlej w 1611 r., z XVII w. - marmurowa tablica z historia kosciola Narodzenia Najswietszej Marii Panny oraz drobne marmurowe detale rzezbiarskie. Te lepidarialne juz ulomki daja swiadectwo niegdysiejszej swietnosci kosciola klasztornego." |
1869
- Powstanie filialu parafii nowosadeckiej ze szkola w Strzeszycach - Zbikowicach;
filial ten liczyl 153 czlonkow
